در بسیاری از مناطق جهان، سطح بهره برداری از گونه های خاص گیاهی و جانوری بالا است و تجارت در آنها به همراه دیگر عوامل از قبیل نابودی و از دست رفتن زیستگاه، منجر به نابودی شدید جمعیت های آنها می شود و حتی برخی از گونه ها را به سمت انقراض می کشاند. یک مثال برجسته در این خصوص ویکونیا، (پستانداری آهو مانند از خانواده ی شتر در آمریکا) که در مناطق کوهستانی و در رشته کوههای آمریکا جنوبی زندگی می کند. به خاطر پشم گرم و استثنایی این حیوان، که در آمریکای شمالی و اروپا تقاضای بسیار بالایی دارد، حدود نیم میلیون از این حیوان بعد از جنگ جهانی دوم و قبل از آنکه کشور پرو حفاظت داوطلبانه ای را در دهه 1960 برای نجات این گونه انجام دهد، صلاخی شد. برای جلوگیری از تجارت در گیاهان و جانوران وحشی در معرض انقراض، تلاش برای قانونمند کردن و همکاری های بین المللی، مهم و حیاتی پنداشته می شود. «کنوانسیون منع تجارت گونه های گیاهی و جانوری در معرض خطر انقراض» در سال 1973 برای برخی از گونه های در خطر انقراض در برابر بهره برداری بی رویه از طریق کنترل و برقراری محدودیت هایی در تجارت (صادرات و واردات ) آنها در واشنگتن به تصویب رسید که دارای یک مقدمه، 25 ماده و 3 ضمیمه می باشد [25].
این کنوانسیون یکی از مهم ترین کنوانسیون های بین المللی محیط زیست در راستای حفظ تنوع زیستی جانوران و گیاهان می باشد. جمهوری اسلامی ایران در سال 1355 به عضویت این کنوانسیون درآمد و مرجع ملی آن سازمان حفاظت محیط زیست می باشد. کنترل ورود و خروج گونه ها و وضعیت آنها، اطمینان از استفاده از گونه ها به مقاصد انسانی، صدور تائیدیه، پیشنهاد برای انظمام یا خروج گونه ها از ضمائم، شرکت فعال در کمیته ها و پرداخت حق عضویت از تعهدات کشورها می باشد. گونه ها برحسب اهمیت و درجه قریب الوقوع بودن انقراض آنها در یکی از فهرست های 3 گانه ضمائم درج و تجارت آنها طبق مقررات تحت کنترل قرار می گیرد:
- ضمیمه I: تمام گونه های در معرض خطر انقراض را در برمی گیرد و تجارت این دسته از گونه ها تحت کنترل شدید قرار دارد تا بقای آنها بیشتر به خطر نیافتد. صدور مجوز برای این گونه ها تنها در شرایط خاص انجام پذیر است.
- ضمیمه II: گونه هایی را در بر می گیرد که چنانچه تجارت آنها تحت کنترل و نظارت جهانی قرار نداشته باشد، بزودی در خطر انقراض قرار خواهند گرفت.
- ضمیمه III: دربرگیرنده گونه هایی است که هر کشور متعاهدی به علت وضعیت خاص برخی از گونه ها در قلمرو ملی علاقمند به اعمال مقررات کنوانسیون برای این گونه ها بوده و برای کنترل آنها به همکاری های جهانی نیازمند هستند.
این کنوانسیون در سال 1975 لازم الاجرا گردید. امروزه کنوانسیون سایتس درجات مختلفی از حفاظت برای بیش از 30 هزار گونه از گیاهان و حیوانات را اعطا کرده است. از زمانیکه این کنوانسیون لازم الاجرا شده است، هیچ یک از گونه های تحت حمایت این کنوانسیون در نتیجه تجارت آن گونه منقرض نشده اند. این کنوانسیون 175 عضو دارد (تا سال2010) و یکی از بزرگترین موافقتنامه های حفاظتی موجود به حساب می آید. هدف از این کنوانسیون حمایت گونه های در خطر است. این هدف باید تجارت پایدار و منافع اقتصادی را برای کشورهای صادر کننده تضمین کند [25].
2-2-2-9- کنوانسیون همکاری منطقه ای کویت در مورد حفاظت از محیط زیست دریایی در برابر آلودگی
منطقه کویت از منابع طبیعی با ارزش و تنوع زیستی بزرگی از گونه های جانوری و گیاهی برخوردار است. با همه این منابع با ارزش، منطقه کویت با محدودیت های آب و هوایی بزرگ و چالشهای عمده ای در حوزه توسعه روبه رو است. آبهای دریایی این منطقه کم عمق و محصور به خشکی هستند و آبهای این منطقه به میزان بسیار زیادی دارای نمک و با دمای هوای بسیار بالا است. میزان تبخیر در منطقه بسیار بالا و عرضه آب سالم در حال کاهش است. علاوه بر این، در این منطقه به دلیل تمرکز زیاد تاسیسات نفتی در نزدیکی سواحل، بیشترین میزان خطر آلودگی نفتی از سوی کشتیها در این منطقه وجود دارد. تاسیسات نفتی نزدیک سواحل در منطقه داخلی دریا قرار دارد که دارای اکوسیستم بسیار خوبی است. این منطقه همراه با سطوح بالاتری از آلاینده ها، درصد شوری بیشتر و دمای بالاتری است. رشد صنعتی در منطقه کویت همراه با رشد بالای جمعیت و شهری شدن سریع منجر به تاثیر گذاری زیاد منابع زمین محور در آلودگی آبهای ساحلی منطقه شده است. برای بررسی این مشکلات هشت دولت منطقه در سال 1978 کنوانسیون همکاری منطقه ای کویت در مورد حفاظت محیط زیست دریایی از آلودگی و همچنین برنامه ی عملی در چارچوب این کنواسیون تصویب کردند که این کنوانسیون ها را به یکی از اولین موافقتنامه های دریایی منطقه ای تبدیل می کند. کنوانسیون کویت در ساال 1979 لازم الاجرا گردید.
همانطوری که در ماده دوم این کنوانسیون آمده است، کنوانسیون کویت مرتبط به دریای منطقه ای کویت است و نسبت به آبهای داخلی اعضاء اعمال نمی گردد. در مقدمه این کنوانسیون اعضاء خطرات رو به رشد آلودگی برای حیات دریایی، ماهیها، سلامت بشر و کاربردهایی از قبیل گردشگری در سواحل را مورد شناسایی قرار دادند. اعضای این کنوانسیون آلودگی ناشی از تخلیه نفت و دیگر مواد خطرزای ناشی از فعالیتهای انسانی در زمین و دریا را مورد شناسایی قرار دادند. اعضای این کنوانسیون نیاز به تصویب یک رویکرد توسعه یکپارچه برای استفاده محیط زیست دریایی و فضاهای ساحلی که به اعضا برای دستیابی به اهداف توسعه ای و محیط زیستی را همواره اجازه دهد مورد شناسایی قرار داده است. هدف کنوانسیون کویت توانمند سازی اعضاء برای انجام فعالیتهای صنعتی و دیگر اهداف توسعه ای با بهره گرفتن از روشهایی است که به محیط زیست آسیب وارد نکند. بنابراین همانطور که در ماده 3 این کنوانسیون اشاره شد، یکی از اهداف کلیدی کنوانسیون کویت کاهش و مبارزه با آلودگی محیط زیست دریایی در منطقه است.
کنوانسیون کویت به منظور حصول اهداف مورد نظر خود هر چند که به صورت خاص در ارتباط با قانونگذاری و وضع مقررات برای آلودگی های ناشی از زباله های خطرناک نیست، اما به دنبال کنترل آلودگی محیط زیست دریایی ناشی از کشتی ها، تخلیه زباله های کشتیها و هواپیماها، منابع زمینی و آلودگی ناشی از دیگر فعالیت های بشر است. در بین تعهدات گوناگونی که این کنوانسیون برای اعضا خود مطرح کرده است، از هر یک از اعضا درخواست کرده که در خصوص هر یک از فعالیتها و پروژه هایی که دولتها می خواهند در کشورشان انجام دهند، بخصوص پروژه هایی که در مناطق ساحلی آنها انجام خواهد شد، اقدام به انجام ارزیابی از تاثیرات محیط زیستی بالقوه این فعالیتها کنند و اطلاعات حاصل از این ارزیابی ها را منتشر کنند [26]. کنوانسیون کویت در بردارنده برنامه عملیاتی منطقه ای کویت است که عمدتاً برنامه آلودگی های نفتی، زباله های صنعتی، فاضلاب و منابع دریایی را پوشش می دهد. برای اجرا و هماهنگی این فعالیتهای برنامه ریزی شده، ماده 16 این کنوانسیون، سازمان منطقه ای برای حفاظت از محیط زیست دریایی موسوم به راپمی(RAPMI) را به منظور فراهم کردن چهارچوب نهادی جهت اجرای اقدامات مورد نیاز براساس این کنوانسیون، تاسیس کرده است. در مورد حل و فصل اختلافات در این کنوانسیون عنوان شده است که اگر مورد اختلاف از طریق صلح آمیز حل و فصل نشد، کمیسیونی تحت عنوان کمیسیون قضایی حل و فصل اختلافات تاسیس و به حل و بررسی اختلاف بپردازد[27]. این کنوانسیون مصوب مجلس شورای اسلامی در سال 1358 می باشد.
. http://rc.majlis.ir/fa/law/show/97464
. Kuwait Regional Convention for Cooperation of the Marine Environment from Pollution
- برای مطالعه بیشتر به منبع زیر رجوع شود:
http://www.ropme.com/objectives/pages/legal.htm
