-
- اخذ رضایت‌نامه کتبی از مشارکت‌کنندگان در پژوهش: تنظیم فرم جلب رضایت پژوهش و ارائه به مشارکت‌کنندگان قبل از انجام مصاحبه نمونه رضایت‌نامه آگاهانه در پیوست ارائه می‌گردد.
-
- اطمینان بخشی از محفوظ ماندن اطلاعات:
-
- دادن اختیار تام به مشارکت‌کنندگان در خصوص اتمام مصاحبه: تعیین زمان مصاحبه نخست و مصاحبه های بعدی توسط مشارکت‌کنندگان
-
- رعایت حق مالکیت فکری در برخورداری از اطلاعات به دست آمده برای مشارکت‌کنندگان:
-
- تجدیدنظر در شیوه مصاحبه با توجه به نقدی که مشارکت‌کنندگان نسبت به روند مصاحبه ها انجام می‌دادند.
- رعایت اصل رازداری: پژوهشگر طبق تعهدات اخلاقی خویش نسبت به مصاحبه شوندگان در همه مراحل ملزم است اطلاعات مربوط به مشارکت‌کنندگان را به گونه‌ای سازمان‌دهی و حفظ نماید که خوانندگان با مطالعه آن قادر نباشند پژوهیدگان را شناسایی کنند. بدین منظور در گزارش پژوهش به هنگام ارجاع دهی به متن مصاحبه ها، به جای استفاده از اسامی و عناوین از کد یا نشانه های خاصی استفاده گردید.
با توجه به قلمرو پژوهش، به هر یک از پژوهیدگان در هر رشته مورد نظر عدد اختصاصی تعلق گرفت.
- پژوهشگر تا حد امکان سعی نمود که دیدگاه‌ها، خواسته‌ها و اغراض شخصی خود را بر موضوع تحقیق تحمیل نکند.
۳-۵ مشخص نمودن میدان پژوهش و نحوه دستیابی به مشارکت‌کنندگان:
دانشگاه فردوسی به عنوان میدان پژوهش انتخاب گردید. دانشگاه فردوسی دارای تعداد چهارده دانشکده شامل ادبیات و علوم انسانی دکتر علی شریعتی، الهیات شهید مطهری، تربیت بدنی و علوم ورزشی، دامپزشکی، علوم اداری و اقتصاد، علوم پایه، علوم ریاضی کشاورزی مهندسی معماری و شهرسازی منابع طبیعی و محیط زیست دانشکده هنر نیشابور و دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی شیروان و پژوهشکده علوم گیاه می‌باشد. از بین دانشجویان رشته‌های مختلف با توجه به نقش بااهمیتی که پژوهش و مطالعه در رشته‌های علوم انسانی دارد و می‌تواند بسیاری از مسائل اجتماعی و ارتباطی انسان‌ها را حل نماید و از طرفی دیگر علوم پایه از دیرباز مورد توجه پژوهشگران عرصه علوم طبیعی بوده و هر روز با دستاوردهای جدید دامنه‌های این علم گسترده‌تر شده است. بدیهی است دستیابی به فرازهای بالاتری از رشد کمی و کیفی در زمینه‌های کاربردی از گذر توجه بایسته به مسائل پژوهشی و به ویژه مسائل کاربردی و چالش‌برانگیز، امکان‌پذیر بوده و خواهد بود. لذا با توجه به اهمیتی یادشده این دو حوزه به عنوان قلمرو پژوهش انتخاب گردید و کلیه دانشجویان مقطع دکتری دانشکده علوم پایه و دانشکده های علوم انسانی به عنوان جامعه پژوهش در نظر گرفته شدند؛ که تعداد این دانشجویان در سال تحصیلی ۹۳-۹۲، ۲۷۸۵ نفر می‌باشد که تعداد دانشجویان دکتری در دانشکده علوم پایه، ۳۸۷ نفر است و در دانشکده‌های ادبیات و علوم اداری و اقتصاد و روانشناسی و علوم تربیتی به ترتیب ۱۶۷، ۱۳۸، ۸۱ نفر می‌باشند. از آنجایی که در تحقیقات کیفی به دنبال درک و فهم عمیق تجارب افراد یا گروه‌های ویژه هستیم بنابرین، هنگام انتخاب پژوهیدگان باید افراد یا گروه‌هایی را انتخاب نماییم که دارای این تجربه باشند (تیلور و گرینهالگ[۳۲]، ۱۹۹۷). کراسول در مورد رویه انتخاب موارد در تحقیق کیفی چنین بیان می‌کند: «در یک مطالعه پدیدارشناسی ممکن است افراد مشارکت کننده در یک محل باشند یا نباشند. مهم ترین چیز این است که آنان باید افرادی باشند که همگی پدیده مورد مطالعه را تجربه کرده‌اند و بتوانند تجربه زنده‌شان را به خوبی بیان کنند» (کراسول،۲۰۰۷: ۱۲۸). برای انتخاب افراد مدنظر در این پژوهش از روش نمونه‌گیری هدفمند که به آن نمونه‌گیری غیر احتمالی، هدف‌دار یا کیفی نیز می‌گویند، استفاده گردید. به معنای انتخاب هدف‌دار واحدهای پژوهش برای کسب دانش یا اطلاعات است (هالوی و ویلیر[۳۳]، ۲۰۱۰). همچنین، از نمونه‌گیری مبتنی بر ملاک استفاده گردید. در این روش بر اساس ملاک‌های مدنظر پژوهشگر، مشارکت‌کنندگان انتخاب و تجارب مشترک ایشان به صورت دقیق و عمیق بررسی شد (تاپن[۳۴]، ۲۰۱۰). بدین معنا که کلیه مشارکت‌کنندگان در این پژوهش شرایط و ملاک اصلیِ انتخاب موضوع رساله و دفاع از پیشنهاده پژوهش را دارا باشند و هدف دستیابی به تجارب مشترک ایشان است. به پیشنهاد کمیته تحصیلات تکمیلی، دانشجویان رشته‌های علوم انسانی و رشته‌های علوم پایه به عنوان افراد مورد مطالعه تعیین گردیدند. بر این اساس، ابتدا دانشجویان دکتری دانشکده علوم پایه و سپس دانشجویان دانشکده‌های علوم انسانی مورد مصاحبه قرار گرفتند. انجام مصاحبه ها حدوداً طی سه ماه پایانی سال ۱۳۹۲انجام پذیرفت و از آذرماه آغاز و تا هجدهم اسفندماه پایان یافت. تعداد پژوهیدگان بر حسب قاعده اشباع نظری[۳۵] ۲۵ نفر تعیین گردید. اشباع نظری قضاوتی است که پژوهشگر بر اساس آن تصمیم می‌گیرد که به جمع آوری اطلاعات بیشتر از پژوهیدگان دیگر نیازی نیست و با واردکردن پژوهیده‌های جدید اطلاعات نویی به مجموعه اطلاعات قبلی اضافه نمی‌گردد (لوپز[۳۶]، ۲۰۱۰). بسیاری از پژوهشگران کیفی اشباع را یک پدیده ذهنی توصیف می‌کنند که به دنبال غوطه ور شدن پژوهشگر در زمینه پژوهش و تمرکز بسیار بالای او بر روی پدیده مورد بررسی است (اسچیمدت و بروون[۳۷]، ۲۰۰۹؛ بوون[۳۸]، ۲۰۰۸). بعد از مصاحبه بیست و ششم چنان دریافت گردید که اطلاعات جدیدی از مصاحبه حاصل نشده و اطلاعات اشباع شده‌اند که سریعاً متن این مصاحبه و مفاهیم مستخرج از آن به تیم پژوهش ارائه گردید و بنا به صلاحدید ایشان دو مصاحبه دیگر جهت اطمینان از رسیدن به ملاک اشباع نظری صورت گرفت و تأیید شد که موارد جدیدی حاصل نمی‌شود. به عبارتی در مجموع ۲۸ مصاحبه انجام شد که ۳ مورد جزء مصاحبه های تعقیبی قرار گرفتند. در جدول ذیل تعداد دانشجویان دکتری در این پژوهش مشارکت نمودند، ارائه می‌گردد:
جدول ۳-۱ اطلاعات دموگرافیک پژوهیدگان
دانشکده جنسیت مجموع
ادبیات و علوم انسانی دکتر شریعتی ۲ دانشجوی مرد و ۲ دانشجوی زن ۴ نفر
الهیات دکتر مطهری ۲ دانشجوی مرد و ۱ دانشجوی زن ۳نفر
علوم اداری و اقتصاد ۱ دانشجوی مرد ۱نفر
علوم تربیتی و روانشناسی ۲ دانشجوی مرد و ۵ دانشجوی زن ۹نفر
علوم پایه ۴ دانشجوی مرد و ۶ دانشجوی زن ۱۰ نفر
مجموع ۱۱ دانشجوی مرد و ۱۴ دانشجوی زن ۲۵ نفر
۳-۶ انجام مصاحبه
پس از کسب آمادگی‌های لازم پیش از مصاحبه، اقدام به اجرای مصاحبه های اصلی نمودم.
