۲-۲- منابع حقوق بین‌الملل محیط زیست
هر نظام حقوقی دارای منابعی است که از آنها سر چشمه گرفته و با استناد به آنها پیریزی و وضع می‌شود و این چیزی است که مورد قبول همه دانشمندان و اندیشمندان حقوق است چه آنان که حقوق را بر خواسته از اراده ملت دانسته؛ و چه کسانی که حقوق را ناشی از اراده مقام دارای حاکمیت معرفی کرده‌اند.[۹] طبق ماده ۳۸ اساسنامه دیوان دائمی دادگستری بین‌المللی، منابع حقوق بین‌الملل عبارت است از معاهدات بین‌المللی، اصول کلی حقوقی، رویه قضایی و دکترین که در ادامه نوشتار مورد بررسی قرار می‌گیرند.
۲-۲-۱- معاهدات بین‌المللی[۱۰] محیط زیست
اولین منبع حقوق بین الملل محیط زیست، «هنجارهای قراردادی» است که اکنون تعداد آنها در این زمینه بیشتر از یک هزار می‌باشد، اگرچه بسیاری از موافقت‌نامه‌ها صرفاً مفاد کمی را در ارتباط با محیط زیست در بر دارند. حقوق بین‌الملل به دو شیوه‌ایجاد می‌گردد اولین راه، ایجاد توافقات کتبی بین کشورها به صورت دو جانبه یا چندجانبه می‌باشد که به عنوان معاهدات شناخته می‌شوند. دومین راه اقتباس حقوق عرفی از رویه‌های کشورهاست.[۱۱]
از دوران باستان و زمانی که تاریخ مستند در دست است، یعنی از ۴ هزار سال پیش از میلاد مسیح، دورنمایی از معاهدات بین‌المللی در مشرق زمین دیده می‌شود اولین طلیعه را می‌توان در سنگ نوشته‌ای به زبان سومری یافت که مربوط به حدود ۳۱۰۰ سال پیش از میلاد مسیح است و در دهه اول قرن بیستم کشف شده است در این کتیبه سنگی، اولین معاهده بین‌المللی ملاحظه می‌گردد که میان «ایناتوم»[۱۲] فرمانروای فاتح سرزمین مستقل «لاگاش» در بین‌النهرین از یک سو و نمایندگان مردم «اوما»[۱۳] یکی دیگر از شهرهای مستقل بین‌النهرین از سوی دیگر منعقد شده است[۱۴].
امروزه نیز معاهدات به عنوان ساز و کارهای اصلی هستند که بدان وسیله کشورها روابطشان را با یکدیگر تنظیم می‌کنند. معاهدات منبع اصلی حقوق بین‌المللی تلقی می‌شود و چارچوبی را جهت تنظیم روابط بین‌المللی جدید کشورها فراهم میسازد.[۱۵] بدین جهت نقطه آغازین، تعیین این است که منظور از معاهده چیست که این امر نیز در خود حقوق معاهدات و مخصوصاً در کنوانسیون وین[۱۶] ناظر بر حقوق معاهدات مشخص شده است. بند اول ماده ۲ کنوانسیون وین معاهده را «به عنوان یک موافقتنامه بین‌المللی تعریف می‌کند که به صورت مکتوب میان دولتها انعقاد یافته و تحت حاکمیت حقوق بین‌الملل قرار گرفته باشد، اعم از اینکه در یک سند واحد یا در دو یا چند سند متصل به هم باشند. همچنین به هر توافقی که میان اعضای جامعه بین‌المللی بسته شود و هدف آن از ایجاد برخی آثار حقوقی باشد معاهده گفته می‌شود.[۱۷] معاهدات از منابع مستقیم حقوق بین‌الملل به شمار می‌روند.[۱۸] ماده ۳۸ اساسنامه دیوان بین‌المللی دادگستری عهدنامه‌ها را اعم از عمومی و خصوصی در درجه اول از اهمیت قرارداده است. زیرا در این قسمت است که کشورها به طور صریح قواعد و اصولی را پذیرفته و خود را به اجرای آن ملزم دانسته‌اند.[۱۹]
رشد روزافزون آلودگی و تخریب محیط زیست و بروز بحرانهای پی درپی زیست محیطی باعث شد دولتها از حدود چهار دهه قبل به طور جدی به تکاپو افتاده تا چارهای بیندیشند. به‌این ترتیب معاهدات و موافقتنامه بین المللی و منطقهای متعددی در زمینه حفاظت محیط زیست و مسائل مرتبط با آن منعقد شده است[۲۰] حیطۀ جغرافیایی معاهدات زیست محیطی به میزان گسترده ای متفاوت است. پارهای از اسناد در برگیرنده هنجارهایی هستند که ناظر بر کل جامعه بین المللی میباشند. برای مثال بند ۳ ماده ۳۵ پروتکل اول کنوانسیونهای ژنو ۱۹۴۹ مربوط به حمایت از قربانیان مخاصمات مسلحانه بین المللی، دولتها را، در چنین مخاصماتی از به کارگیری شیوه ها یا ابزارهای جنگی که برای آسیب شدید، بلندمدت و گسترده به محیط زیست طبیعی برنامه ریزی شده یا انتظار میرود که چنین باشد، منع می کند. کنوانسیونهای لندن ۱۹۷۲ و ۱۹۷۳ در خصوص آلودگی دریاهای آزاد، و نیز مقررات سایتس در مورد تجارت بین‌المللی گونه‌های در معرض انقراض، به طور مشابه به مشکلات جهانی میپردازند. در حقیقت یک چارچوب جهانی گسترده حقوق بین المللی برای ۴ بخش «سنتی» محیط زیست یعنی آب، خاک، فضا، و تنوع زیستی ایجاد شده است.
۲-۲-۲- قواعد عرفی حقوق بین‌الملل[۲۱] محیط زیست
صحبت از قواعد حقوق بین الملل عرفی در زمینهای به آن اندازه جدید همچون حقوق بین الملل محیط زیست ممکن است تعجبآور به نظر برسد. با این حال، این امر امکان پذیر است تا در میان هنجارهای رایج «ظهور یک رویه کلی را مشاهده نمود که به عنوان حقوق پذیرفته شده است»، حتی اگر چه صرفاً یک دورۀ زمانی کوتاه سپری شده باشد. عرف عبارت از تکرار عمل معین، در مدت زمان طولانی، ناشی از عادات و رسوم اجتماعی که به تدریج خصوصیت الزامی و حقوقی یابد.[۲۲] بنابرین عرف بین‌المللی به قواعدی اطلاق می‌شود که ناشی از رفتارهای همسان و متواتر دولت‌هاست و دولتها نسبت به آن عملاً التزام حقوقی دارند.[۲۳] رفتارهای همسان می‌تواند هم به صورت انجام فعل و هم به صورت ترک فعل بروز کند.[۲۴]
لذا عرف از دو عنصر اصلی زیر تشکیل می‌شود:
۱- عنصر معنوی؛[۲۵]
۲- عنصر مادی؛[۲۶]
