در روایت دیگری آن حضرت کار و تلاش را بهترین عمل دانسته و چنین میفرماید: «اَفضَلُ الْاَعمال الکَسْبُ الْحَلال» (متقیهندی، ۱۳۹۷: ج ۴/ ۸)؛ بهترین اعمال کسب حلال است.
یکی دیگر از آثاری که اسلام برای کار قائل شده است هم ردیفی با جهاد در راه خدا است. رسول خدا در این زمینه میفرماید: «الکادَ عَلی عَیالِه کَالْمُجاهدُ فی سَبیلِ الله» (حرعاملی، ۱۴۰۹: ج ۱۴/ ۱۳)؛ کسی که در جهت تأمین نیازمندیهای خانوادهاش بکوشد مانند مجاهدی است که در راه خدا جهاد می کند. در روایت دیگری ابن عساکر از عثمان چنین نقل می کند که رسول خدا فرمود: «اَلعثره فی کَدِّ حلالِ عَلی عَیْلِ مَحجور اَفْضَلَ عِنْدَ الله مِنْ ضَربٍ بِسَیْفٍ حَولاً کامِلاً لا یَجِفُ دَماً مَعَ اِمام عادل» (متقی هندی، ۱۳۹۷: ج ۴/ ۶)؛ تلاش و کوشش در جهت به دست آوردن روزی حلال برای خانواده نزد خداوند متعال از یک سال شمشیر زدن و ریخته شدن خون به همراه امام عادل با فضیلتتر است.
همچنین در مورد کار برای تأمین روزی حلال ابن عمر میگوید که رسول خدا (ص) فرمود: «طَلَبَ الْحَلال جهاد» (همان)؛ به دست آوردن روزی حلال جهاد در راه خدا است.
در روایتی از رسول خدا (ص) آمده است: «وَ مَنْ سَعی فی نَفَقَه عَیالِه وَ والِدَیْه فَهُوَ کَالْمُجاهِدُ فی سَبیل الله» (طباطبایی بروجردی، ۱۳۷۰: ج ۲۲/ ۳۷)؛ کسی که در جهت رفع نیازمندیهای خانواده و پدر و مادرش تلاش کند مانند کسی است که در راه خدا جهاد می کند. باز در جای دیگر رسول خدا (ص) فرمودند: رحمت کند مردی را که کسب پاکیزه داشته باشد و از روی اقتصاد و میانهروی خرج کند و مازاد درآمدش را برای روز تنگدستی و احتیاجش از پیش فرستد (متقی الهندی، ۱۳۹۷: ج ۴/ ۵)؛ و همچنین در رابطه با پاکیزهترین خوراک پیامبر اکرم (ص) فرمودند: همانا پاکیزهترین چیزی که آدمی میخورد حاصل دسترنج اوست (قزوینی، ۱۳۹۵: ج ۲/ ۷۲۳).
بنابرین مسلمان واقعی اگر بخواهد به سعادت واقعی برسد، چارهای جز کار کردن که همان عبادت در راه خدا دانسته میشود ندارد.
۲-۲-۳-۵٫ قبول شدن دعاها
انسانی که در خانه نشسته و هیچ حرکتی از خود نشان نمیدهد و از درگاه خداوند درخواست می کند، تقاضایش مستجاب نمیگردد. در اهمیت برآورده شدن دعاها از طریق کار روایت شده است که: روزی امام ششم حضرت جعفر صادق (ع) از حال عمر بن مسلم سؤال کرد، به آن حضرت عرض کردند که، عمر کمر به عبادت بسته و دست از کار و تجارت کشیده و تمام ساعات خود را به عبادت میگذراند. امام (ع) با شنیدن این خبر ناراحت شده فرمودند: «وای بر او! آیا نمیداند که هرکس دنبال کار نرود دعایش مستجاب نمی شود!؟» (اسلامی، ۱۳۸۹: ۵۶).
و باز در این رابطه در روایت آمده است که شخصی به امام صادق (ع) عرض کرد: «من در خانه خود می نشینم، نماز می خوانم، روزه می گیرم و خداوند را عبادت می کنم، اما روزی من نمیرسد!». امام (ع) فرمودند: «تو یکی از آن سه دسته ای که دعا و خواسته شان اجابت نمی شود» (حرالعاملی، ۱۴۰۹: ج ۱۲/ ۱۴). بنابرین با کار و کوشش است که دعای افراد مستجاب میشود و این هم یکی دیگر از آثار تربیتی معنوی کار بر روی انسان میباشد.
۲-۲-۳-۶٫ صدقه محسوب شدن کار
از آثار تربیتی معنوی کار این است که هر کس به کار کردن بپردازد در واقع در راه خدا صدقه میدهد. پیامبر خدا (ص) فرمودند: «طَلَبُ الرَّجُلِ مَعیشَتَهُ فِی الحَلالِ صَدَقَهٌ» (الفردوس: ج ۲/ ۴۴۴)؛ این که انسان، گذران زندگیاش را از حلال بخواهد، صدقه است. در روایت آمده است که، هر روز صبح حضرت امام سجاد (ع) برای طلب رزق و روزی از منزل خارج میشد. به او گفته میشد: «ای پسر پیامبر خدا، به کجا می روید؟» حضرت می فرمودند: «بیرون آمدهام تا به خانواده ام صدقه بدهم». گفته می شد: «به خانوادهات صدقه بدهی؟» حضرت (ع) می فرمودند: «هرکس طلب رزق و روزی حلال بکند، در نزد خداوند برای او صدقه به حساب میآید» (مجلسی، ۱۴۰۴: ج ۴۶/ ۶۷). با کار کردن نه تنها انسان از مزایای آن استفاده میکند، بلکه برای فرد ارزش صدقه دادن در راه خدا را هم دارد.
۲-۲-۳-۷٫ به بهشت و سعادت رسیدن
در روایات آمده است که انسانها در روز قیامت به فراخور اعمالشان مجاز هستند از دری خاص وارد بهشت شوند اما بعضی هستند که از هر دری بخواهند می توانند وارد شوند. از جمله آنان کارگرانی هستند که در این دنیا با روش صحیح و خداپسندانه به کار پرداخته و با روزی حلال ارتزاق کرده اند. در همین زمینه رسول خدا میفرماید: «مَن اَکَلَ مِنْ کدّ یَدِه حَلالاَ فَتَحَ لَهُ اَبوابَ الْجَنَّه یَدخُلُ مِنْ آیها شاءَ» (طباطبایی بروجردی، ۱۳۷۰: ج ۲۲/ ۱۷۹)؛ کسی که با کار و تلاش، از دسترنج حلال خود استفاده کند در قیامت دربهای بهشت بر وی باز شده و از هر دری که خواست وارد می شود.
یکی از نتایج کار و تلاش، هموار شدن راه عبور انسان از پل صراط در قیامت است. رسول اکرم (ص) میفرمایند: «مَنْ اَکَلَ مِنْ کدّ یَدِخ مَرَّ عَلی الصِراطِ کَالْبَرقِ الْخاطِف» (مجلسی، ۱۴۰۴ : ج ۱۰۳/ ۹)؛ کسی که با کار و تلاش از دسترنج حلال خود ارتزاق نماید در قیامت، برقآسا از پل صراط عبور می کند. گذر از صراط با سرعت افتخاری نیست که بشود آن را در این دنیا با چیزی معاوضه کرد.
در احادیث معصومان (ع) کسی که کار و تلاش می کند در روز قیامت در زیر سایه عرش الهی جای دارد: «عَنْ رَسُولِ اللهِ (ص) أَنَّهُ تَحْتَ ظِلِّ الْعَرْشِ یَومَ لاظِلُّهُ رَجُلٌ خَرَجَ ضارباً فی الْاَرْضِ یَطْلُبُ مِنْ فَضْلِ اللهِِ یَکُفُّ بِهِ نَفسَهُ وَ یَعُودُ عَلی عَیالِه» (نوری، ۱۴۰۸: ج ۱۳/۱۲)؛ روز قیامت سایهی عرش الهی بر سر آن کس قرار میگیرد که برای تأمین مخارج خود و عایلهاش از خانه خارج شود و با تکیه بر عنایت خداوندی در روی زمین به جستجو بپردازد و به سوی خانوادهاش برگردد.
در روایتی جابر از ملاقات رسول خدا با حضرت زهرا (س) چنین نقل می کند: «ان رسولُ الله (ص) رَای علی فاطِمه (س) کَساء مِنْ اَوبارِ الْاِبِل وَ هیَ تطحن فَبُکی وَ قالَ: یا فاطمهُ اِصْبِری عَلی مَرارَهِ الدنیا لِنَعیمِ الْآخرَه غَداً» (حسینی فیروزآبادی، ۱۴۰۲: ج ۳/ ۱۶۷)؛ رسول خدا (ص)، فاطمه زهرا را در حالی مشاهده فرمود که خود را با عبایی از کرک شتر پوشانیده بود و گندم آرد میکرد. آن حضرت گریه کرد و فرمود: ای فاطمه بر سختیهای دنیا به خاطر رسیدن به نعمتهای فراوان قیامت صبر کن.
با توجه به روایات مذکور یکی از عوامل مهمی که انسان را در رسیدن به بهشت کمک و نائل شدن به این جایگاه را شتاب میدهد، کار کردن است.
۲-۲-۳-۸٫ محشور شدن با انبیاء و اولیای الهی