دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم وتحقیقات کردستان
گروه حقوق
پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم شناسی (MA)
عنوان:
آسیب شناسی کاهش سن گرایش به بزهکاری بین زندانیان با ارائه راهکارهای پیشگیرانه
استاد راهنما:
دکترسید سجاد کاظمی
استاد مشاور:
دکتر هانه فرکیش
زمستان۹۳
(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است) فهرست مطالب عنوان صفحه فصل اول کلیات پژوهش چکیده۱ ۱- ۱مقدمه. ۲ ۱-۲بیان مسئله۴ ۱-۳اهمیت وضرورت انجام تحقیق.۶ ۱-۴ جنبه جدیدبودن ونوآوری تحقیق.۹ ۱-۵اهداف پژوهش.۹ ۱-۵-۱ هدف اصلی.۹ ۱-۵-۲ هدف فرعی.۹ ۱-۶ سوالات پژوهش.۹ ۱-۷ فرضیه ها۱۰ ۱-۷-۱ فرضیه اصلی.۱۰ ۱-۷-۲فرضیه فرعی۱۰ ۱-۸ چارچوب نظری.۱۰ ۱-۹ تعریف مفهومی متغیرها۱۰ ۱-۱۲ تعریف عملیاتی متغیرها۱۱ فصل دوم ادبیات وپیشینه تحقیق ۲-۱ تعربف بزه.۱۳ ۲-۲ تارخچه بزهکاری.۱۳ ۲-۳ تعریف بزهکار۱۴ ۲-۴ بزهکلری نوجوانان وجوانان.۱۶ ۲-۵ تعریف جرم.۱۶ ۲-۵-۱ تعریف جرم درفقه اسلامی۱۶ ۲-۶ کودکان بزهکاروبزه دیده درحقوق ایران۱۷ ۲-۷ تعرف بزهکاری دررویکردهای مختلف۱۸ ۲-۷-۱ رویکرد حقوقی جرم.۱۸ ۲-۷-۲ رویکرد جامعه شناختی .۱۸ ۲-۷-۳ رویکردها جرم شناسی۱۸ ۲-۸ رویکرد ها درمورد علل بزهکاری۱۸ ۲-۸-۱ رویکرد ظاهری۱۸ ۲-۸-۲ رویکردساختارزیستی۱۹ ۲-۸-۳ رویکردروانشناختی۲۰ ۲-۸-۴ رویکردوضعیت اقتصادی.۲۱ ۲-۸-۵ رویکردکنترل اجتماعی۲۱ ۲-۸-۶ رویکرد پیوندافتراقی.۲۲ ۲-۸-۷ رویکرد التقاطی۲۳ ۲-۹ مبانی نظری آسیب های اجتماعی۲۳ ۲-۱۰ هدف ها ومقاصدآسیب اجتماعی۲۴ ۲-۱۱ دیدگاه ها ونظرات جامعه شناسی انحراف وآسیب های اجتماعی۲۴ ۲-۱۱-۱ دیدگاه کارکردگرایی .۲۴ ۲-۱۱-۲ دیدگاه کنش متقابل نمادین۲۵ ۲-۱۲ نظرگاههای اقتصادی درآسیب شناسی اجتماعی۲۷ ۲-۱۳ نظرگاههای روانشناختی درآسیب شناسی اجتماعی.۲۷ ۲-۱۴ نظرگاههای مبتنی برویژگیهای اجتماعی درآسیب شنلسی اجتماعی.۲۸ ۲-۱۵عوامل جرم زا۲۸ ۲-۱۵-۱عوامل زیستی .۲۹ ۲-۱۵-۲ عوامل درونی.۲۹ ۲-۱۵-۳ عوامل جرم زای فردی۳۰ ۲-۱۵-۴ علل محیطی و اجتماعی.۳۰ ۲-۱۵-۵ علل وضعی.۳۱ ۲-۱۶ عوامل جرم زای اجتماعی۳۱ ۲-۱۶-۱ نا بهنجاری خانوادگی۳۱ ۲-۱۶-۲ محرومیت اقتصادی و فقر.۳۲ ۲-۱۶-۳ تبعیض و نابرابری بر اعمال قانون.۳۲ ۲-۱۶-۴ تاثیر جمعیت شهری در وقوع جرم.۳۳ ۲-۱۷ عوامل موثر بر بزهکاری کودکان.۳۳ ۲-۱۷-۱ خانواده و بزهکاری۳۳ ۲-۱۷-۲ مدرسه وبزه کاری۳۴ ۲-۱۷-۳ گروه همسالان و بزهکاری۳۴ ۲-۱۷-۴ رسانه ها وبزهکاری.۳۴ ۲-۱۸ انواع بزهکاری نوجوانان وجوانان۳۵ ۲-۱۹ فرصت وبزهکاری۳۸ ۲-۲۰ تا ثیر جرم انکاری در بزهکاری۴۰ ۲-۲۱ تعریف پیش گیری.۴۳ ۲-۲۲ مفهوم پیش گیری در جرم شناسی۴۴ ۲-۲۳ انواع پیش گیری.۴۴ ۲-۲۴ نحوه اجرای پیشگیری.۴۶ ۲-۲۵ جرم وراههای پیشگیری از آن.۴۷ ۲-۲۶ راه های کنترل وپیشگیری ازبزهکاری۴۸ ۲-۲۷ پیشگیری جامعه مدار.۵۰ ۲-۲۸ اسلام وپیشگیری از وقوع جرم۵۰ ۲-۲۹ پیشگیری از بزهکاری درقرآن کریم۵۳ ۲-۳۰ نقش دین در کاهش جرایم۵۴ ۲-۳۰-۱ عوامل کاهش دهنده جرم.۵۶ ۲-۳۰-۲ راه کار های اجتمایی.۵۹ ۲-۳۰-۳ مجازات.۶۰ ۲-۳۰-۴ وظایف حکومت دینی۶۳ ۲-۳۱ پیشینه تحقیق.۶۳ ۲-۳۱-۱ تحقیقات داخلی۶۳ ۲-۳۱-۲ تحقیقات خارجی. ۶۹ فصل سوم:روش شناسی پژوهش ۳-۱ مقدمه.۷۴ ۳-۲ روش انجام پژوهش.۷۴ ۳-۳ جامعه آماری.۷۴ ۳-۴نمونه و روش نمونه گیری۷۵ ۳-۵ حجم نمونه. ۷۵ ۳-۶ تعریف مفاهیم وسنجش متغیرها. ۷۵ ۳-۷ نمره گذاری مقیاس بزهکاری۷۶ ۳-۸ ابزار اندازه گیری.۷۶ ۳-۹ روایی و پایایی پرسشنامه ۷۶ ۳-۱۰ روش گردآوری داده.۷۷ ۳-۱۱ روش تجزیه و تحلیل اطلاعات.۷۷ ۳-۱۲ روش اجرای پژوهش.۷۷ فصل چهارم تجزیه و تحلیل داده ها ۴-۱ مقدمه.۷۹ ۴-۲ تجزیه و تحلیل وضعیت آماری زندانیان از سال ۷۹-۹۲.۷۹ ۴-۳ بررسی وتوصیف ویژگی ها و برداشت پاسخ دهندگان (آمار توصیفی).۸۹ ۴-۴تجزیه وتحلیل استنباطی داده های پرسشنامه (آمار توصیفی)۹۶ ۴-۵ فرضیه های پژوهش.۹۶ ۴-۶ تجزیه وتحلیل فرضیات تحقیق۹۶ ۴-۶-۱ فرضیه اصلی۹۶ ۴-۶-۲ فرضیه های فرعی۹۹ فصل پنجم:بحث و نتیجه گیری ۵-۱ بحث وتفسیر نتایج.۱۰۵ ۵-۲ پیشنهادات۱۰۷ ۵-۲-۱ پیشنهادات پژوهشی۱۰۷ ۵-۲-۲پیشنهادات کاربردی۱۰۷ ۵-۳ محدودیت ها۱۱۱ فهرست منابع.۱۱۲ منابع فارسی۱۱۲ منابع لاتین۱۱۷ پرسشنامه ۱۱۸ چکیده انگلیسی.۱۱۹ فهرست جداول جدول ۴-۱.۸۰ جدول۴-۲۸۱ جدول۴-۳۸۲ جدول۴-۴۸۴ جدول ۴-۵.۸۵ جدول۴-۶۸۷ جدول۴-۷۸۸ جدول۴-۸۹۰ جدول۴-۹۹۱ جدول۴-۱۰۹۱ جدول۴-۱۱۹۲ جدول۴-۱۲۹۳ جدول۴-۱۳۹۳ جدول۴-۱۴۹۴ جدول۴-۱۵۹۴ جدول۴-۱۶۹۵ جدول۴-۱۷۹۵ جدول۴-۱۸۹۷ جدول۴-۱۹ .۹۸ جدول۴-۲۰۹۹ جدول۴-۲۱۱۰۰ جدول۴-۲۲۱۰۰ جدول۴-۲۳۱۰۱ جدول۴-۲۴۱۰۲ فهرست نمودارها نمودار۴-۱.۸۱ نمودار۴-۲.۸۲ نمودار۴-۳.۸۴ نمودار۴-۴.۸۵ نمودار۴-۵.۸۷ نمودار۴-۶.۸۸ نمودار۴-۷.۸۹ نمودار۴-۸.۹۱ نمودار۴-۹.۹۲ نمودار۴-۱۰.۹۴ نمودار۴-۱۱.۹۵ نمودار۴-۱۲.۹۶ فصل یکم کلیات پژوهش چکیده پژوهش حاضر با هدف بررسی عوامل کاهش سن گرایش به بزهکاری در بین زندانیان انجام گرفت. به این منظور نسبت به گردآوری آمار زندانیان ورودی از سال ۷۹-۹۲ به تفکیک سال و بر حسب سن اقدام گردید که جهت جمع آوری اطلاعات علل کاهش سن بزهکاری، از ابزار پرسشنامه استفاده شد. نمونه آماری پژوهش تعداد ۱۰۱ نفر از زندانیان شهرستان سنقر بودند که بصورت تصادفی انتخاب شدند . داده های حاصل از آمار و پرسشنامه با بهره گرفتن از ضریب همبستگی مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت که ارتباط معنا داری بین هر یک از متغیرهای پژوهش(بیکاری، فقر اقتصادی،کمبود آموزشی، نداشتن اعتقادات دینی، همسالان ،خانواده نابسامان و عدم کنترل خانواده اعتیاد،نقش نهادهای تعقیب و تحقیق و زندان)بامیزان کاهش سن بزهکاری مشاهده شد. . کلید واژه ها : بزه، بزهکار، بزهکاری، آسیب اجتماعی، زندان ، اعتیاد ۱-۱) مقدمه بدون شک یکی ازاساسی ترین ومحوری ترین مسائل هرکشوری تربیت نسل درحال تکامل، جوانان ونوجوانان می باشدوحرکتی که شرط ضروری وانکارناپذیرتوسعه ورشدجامعه رادربردارد .که اگردراین امرکوتاهی گردد،باعث کندی کلیه فعالیتهای علمی ،فرهنگی ،واجتماعی وسیاسی می گردد.جوانان ونوجوانان سرمایه های اصلی ومعنوی بشمارمی روندوسلامت روح وجسم وفکر آنها تضمین کننده سلامت آینده وجامعه می باشد.وبررسی ریشه ای مسائل اطفال ،جوانان ونوجوانان برای رسیدن به جامعه ای ایده ال ضروریست.واگربه هردلیل این سرمایه های معنوی ازابعاد جسمانی ،روانی ورفتاری به نقصان یا انحرافی آلوده گردد.مسلما بازپروری آنان مستلزم صرف هزینه های هنگفت وزیادی می باشد .واکثرافرادی که مرتکب جرم وباعث برهم خوردن نظم واتلاف وقت جامعه می گردند،بدون تردید همان کودکان بزهکارقبلی بوده اند. از جمله مسائل همیشگی و مطرح نزد اندیشمندان و بالاخص حقوقدانان و جرم شناسان ، موضوع بزهکاری اطفال و نحوه مقابله با آن و شیوه های انحراف و کجروی آن ها در جامعه می باشد . از آن جا که دلایل و عوامل بروز جرم در میان اطفال با افراد بزرگسال متفاوت بوده و از سوی دیگر این طبقه از جامعه دارای وضع روانی و اجتماعی حساس تر و به مراتب آسیب پذیرتری نسبت به سایرین می باشند ، لذا باید روشی متناسب با شرایط و موقعیت این افراد اتخاذ نمود . این روش تحت عنوان سیاست کیفری مربوط به کودکان ونوجوانان بزهکاراهمیت فراوانی دارد . برخورداری از یک سیاست جنائی و کیفری متناسب با شرایط و وضعیت صغار و نوجوانان می تواند به جامعه جهت پیشبرد یکی از اهدافش که پیش گیری از وقوع جرائم در آینده است ، کمک فراوانی کند . رواﺑﻂ اﻓﺮاد درﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺮ ﻧﻈﻢ و ﻗﻮاﻋﺪ ﺧﺎﺻﻲ اﺳـﺘﻮار اﺳـﺖ. در ﺣﻘﻴﻘـﺖ، زﻧـﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ از ﻃﺮﻳﻖ اﻳﻦ ﻗﻮاﻋﺪ ﻳﺎ ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎعی۱ ﺗـﺪاوم ﻣـﻲﻳﺎﺑـﺪ. ﭼﻨﺎﻧﭽـﻪ اﻓـﺮاد از ﻗﻮاﻋﺪی ﻛﻪ ﺑﻌﻀﻲ از اﻧﻮاع رﻓﺘﺎر را در وﺿﻌﻴﺖﻫﺎﻳﻲ ﺑﻪﻋﻨﻮان رﻓﺘﺎر ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﺑﺮﺧـﻲ دﻳﮕـﺮرا ﺑﻪﻋﻨﻮان رﻓﺘﺎر ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ، ﺗﺒﻌﻴﺖ ﻧﻜﻨﻨﺪ، ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫـﺎی آنﻫـﺎ دﺳـﺘﺨﻮش ﻫﺮج وﻣﺮج ﻣﻲﺷﻮد. ﺑﺮﻋﻜﺲ، ﭘﻴﺮوی آدﻣﻴﺎن از ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎی اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﺑـﻪ ۱.social زﻧـﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﺧﺼـﻠﺘﻲ ﻣﻨﻈﻢ و ﻗﺎﺑﻞ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻣﻲﺑﺨﺸـﺪ، اﻟﺒﺘـﻪ ﻫﻤﻴﺸـﻪ و ﻫﻤـﻪﻛـﺲ ﺑـﺎ اﻧﺘﻈـﺎرات اﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ ﻫﻢﻧﻮاﻳﻲ۱ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ.و وﻗﺘﻲ ﻛﻪ اﻋﻤﺎل و رﻓﺘﺎر اﻓﺮاد ﺑﺮ ﺧﻼف ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎ و اﻧﺘﻈـﺎرات ﻋﻤـﻮﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ، از آن ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان اﻧﺤﺮاف اﺟﺘﻤﺎﻋﻲﻳﺎد ﻣﻲﺷﻮد. اﻟﺒﺘﻪ اﻧﺤﺮاف اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑـﻪ ﻟﺤـﺎظ زﻣﺎن، ﻣﻜﺎن، ﻣﻘﺎم و اﻣﺮی ﻧﺴﺒﻲ اﺳﺖ. ﺑـﺎ وﺟـﻮد اﻳـﻦ، ﭼﻨﺎﻧﭽـﻪ رﻓﺘـﺎر ﻓـﺮد ﺑـﺮ ﺧـﻼف ارزشﻫﺎ و ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎی ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل اﻛﺜﺮﻳﺖ اﻋﻀﺎی ﻳﻚ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎﺷﺪ، ،بدون این که ﭼﻨﻴﻦ رﻓﺘﺎری ً اﻟﺰاﻣﺎ ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮنﺷﻜﻨﻲ ﺑﻴﻨﺠﺎﻣﺪ. از دﻳﺪﮔﺎه ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ اﻧﺤﺮاف اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ۲ است که ﺑﻪ دو ﻃﺒﻘﺔ ﺑﺰﻫﻜﺎری و ﺟـﺮم ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻘﺴﻴﻢ اﺳﺖ. ﮔﻔﺘﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳـﻦ ﻃﺒﻘـﻪﺑﻨـﺪی ﻧـﻪ ﺑﺮﺣﺴـﺐ ﻧـﻮع و ﺷـﺪت رﻓﺘـﺎر اﻧﺤﺮاﻓﻲ، ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳﻦ اﻓﺮاد در ﻫﻨﮕﺎم ارﺗﻜﺎب ﭼﻨﻴﻦ اﻋﻤﺎﻟﻲ اﺳﺖ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ،ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ رﻓﺘﺎر اﻧﺤﺮاﻓﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺰرﮔﺴﺎﻻن ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ، آن را ﺟﺮم ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ و درﺻﻮرﺗﻲﻛـﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن و ﺟﻮاﻧﺎن اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ، ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺑﺰﻫﻜﺎری ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد(احمدی۱۳۸۴،۸)، (زنگنه۱۳۸۳، ۱۰۷). ﮔﺴﺘﺮش روزاﻓﺰون رﻓﺘﺎرﻫﺎی اﻧﺤﺮاﻓﻲ، ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر و ﻣﺸﺮوﺑﺎت اﻟﻜﻠﻲ،ﺗﺨﺮﻳﺐ اﻣﻮال ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﺧﺼﻮﺻﻲ و اوﺑﺎﺷﮕﺮی ﺑﻌﺪ از ﻣﺴﺎﺑﻘﺎت ﻓﻮﺗﺒـﺎل، رواﺑـﻂ ﻧﺎﻣﺸـﺮوع ﺟﻨﺴﻲ، ﻓﺮار از ﺧﺎﻧﻪ و ﻣﺪرﺳﻪ و اﻋﻤﺎل ﺧﺸﻮﻧﺖآﻣﻴﺰدرﺑﻴﻦﺟﻮاﻧﺎنﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺗﺒﻴـﻴﻦ ﺑﺰﻫﻜﺎری اﻳﻦﮔﻮﻧﻪ اﻓﺮاد و ﻛﺸﻒ ﻋﻠﻞ و ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮﺑـﺮرﻓﺘـﺎر ﺑﺰﻫﻜﺎراﻧـﻪ آﻧـﺎن ، در ﻛـﺎﻧﻮن ﺗﻮﺟﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ اﻧﺤﺮاﻓﺎت ﻗﺮار ﮔﻴﺮد . (احمدی۱۳۸۴، ۱۵۴). مطالعه انحرافات اجتماعی از دیرباز مورد توجه متفکران اجتماعی بوده است ، گروهی از متفکران اجتماعی مانند ژان ژاک روسو، سرشت آدمی را همچون آینه ای نقش پذیر می دانند و به نقش تربیت اجتماعی بسیار اهمیت می دهند(منوچهریان۱۳۴۴، ۱۱۴). آینده کشور و جامعه بلکه آینده کل جهان را بر دوش نوجوانان و جوانان باید ساخت زیرا نوجوانان امروز بزرگسالان یا زنان و مردان فردا هستند(ستوده۹۴،۱۳۸۷). نوجوان را می توان همچون پرنده هزار بالی دانست که در پرشتاب ترین دوران زندگی به هر سو پر می کشد تا سرانجام در آنجا که دل باخته است، آشیان گیرد اما پرنده های پر و بال سوخته ای نیز هستند که عاقبت کج ویرانی را بر می گزیند و جامعه درمانده تر از خود را در سوگ حاشیه زیستی خویش می نشاند(صدیق۱۳۸۵،۵۸ ). شکل گیری جرم در سنین نوجوانی و جوانی امری ناآگاهانه نیست بلکه روندی تدریجی در گذر زمان دارد، بی تردید فضا و محیط خانوادگی در این امر، بسیار تأثیر گذار است به عبارت دیگر نوجوانی دوره . conformity.1 social deriation ۲ جالبی است، زیرا برای هر عبارتی که در نوجوانان بکار می رود مفهوم مقابل و ضد بر آن می تواند قرار گیرد مثلاً نوجوانان با والدین خود سازگاری دارند، و یا نوجوانان علیه والدین خویش شورش و طغیان می کنند(صدیق۱۳۸۵،۳). ۱-۲)بیان مسئله شامل تشریح ابعاد ،حدود مسأله،معرفی دقیق آن، بیان جنبه های مجهول و مبهم ،متغیرهای مربوط ، سوالات تحیق ، منظور تحقیق می باشد .افراد جامعه سرمایه ها و منابع انسانی آن جامعه محسوب می شوندوپیشرفت وتوسعه جامعه ارتباط مستقیمی با کیفیت منابع انسانی آن دارد واطفال ونوجوانان اصلیترین ومهمترین بخش این منابع تلقی می شوند «کنفوسیوس حکیم چینی معتقد است اگرقصد داریدسرمایه گذاری یک ساله نمایید ،برنج بکاریدواگرقصددارید سرمایه گذاری میان مدت نمایید ، درخت بکارید واگرقصددارید سرمایه گذاری بلندمدت نمایید انسان تربیت کنید »(رجبی پور۱۳۸۲،۹) پس سرمایه گذاری درمورد اطفال مهمترین سرمایه گذاری استکه هر دولتی میتواندانجام دهدوهیج کشوری بدون سرمایه گذاری عظیم درمورد اطفال خودبه توسعه پایداروارزشمند نخواهدرسید،ودرارتباط بابزهکاری این گروه سنی شناسایی عواملی که باعث ارتکاب جرم آنان می گردد از ضروریات است.درجامعه شناسی مرادازانحراف مجموعه رفتارهایی است که باهنجارهای اجتماعی درعین اعتبارواجرا مطابقت ندارد و بنابراین درگروه اجتماعی موجب بروز واکنشهای متنوعی می شوند که نظارت اجتماعی خوانده می شود از این رو انحراف از نقض بدنی و روانی آغازو بر اثر نقض مقرارت مذهبی،اوامر اخلاقی رسوم اجتماعی وفواعد قانونی غیرکیفری به بزهکاری می رسد (گسن۱۳۷۴، ۸۴). بـزهـکـاری، پـدیده اجتماعی در سطح جهانی است. که معمولاً برای جرایم نوجوانان زیر ۱۸سال به کار برده می‌شود. بر اساس تعاریف موجود، گرچه جوامع گــونــاگـون بـر حـسـب وضـعـیـت اقـتـصـادی و اجتماعی خود با انواع متفاوتی از آن روبه رو هستند، در همه جوامع انسانی اصطلاح بزهکار درخصوص افرادی به کار برده می‌شود که اعمال خلاف قانون یا موازین مذهبی آن جامعه را انجام می‌دهند. فرد متخلف در یک جامعه ممکن اسـت در جـامعه دیگر از تخلف مبرا باشد. آمارهای منتشره حاکی از رشد فزاینده پدیده بـزهـکـاری در جـامـعـه اسـت کـه کـارشـنـاسان اجـتـمـاعـی عوامل مختلفی همچون تضعیف مـنـاسـبـات گروهی، خانواده، ناهنجاریهای اجتماعی، عوامل اقتصادی و سیاسی را در این رشد فزاینده دخیل می‌دانند.بر اساس اطلاعات موجود اغلب افرادی که در سال‌های ۱۳۸۰ تاکنون به زندان افتاده اند، در دامنه سنی نوزده تا ۲۵سال بوده و افراد زیر هجده‌سال حدود پنج درصد از کل افراد ورودی به زندان‌ها را تشکیل می‌دهند.(جانقلی ۱۳۸۲ ،۵۷). بزهکاری یک پدیده بسیار پیچیده اجتماعی است که در محیط‌های اجتماعی مختلف به شکل‌های متفاوتی دیده می‌شود. تعریف بزه و رفتار بزهکارانه در هر جامعه ای از قوانین حقوقی و هنجارهای اجتماعی آن جامعه مشخص می‌شود. در تعریف رفتار بزهکارانه قرن‌هاست که رفـتـارهایی مانند دزدی، قتل، نزاع، تخریب، کلاهبرداری، تجاوز، غارت، وحشی گری و آتـش افروزی به عنوان رفتارهای بزهکارانه پذیرفته شده است. امروزه بزه شناسی، دامنه مطالعه خود را به پدیده انحراف از هنجارهای اجتماعی گسترش داده است؛ بدین معنا که جوان منحرف ضمن این که از نظر قانونی مجرم نیست؛ اما مجری و مطیع قانون هم نیست. پیچیدگی عوامل مؤثر در پـدیـده بـزهـکـاری سـبـب شـده است که هر گروه از محققان آن را از دیـدگـاهـی خـاص مـورد بررسی قرار دهند.روان شناسان و روان پزشکان از دیدگاه روانشناختی، حقوق دانان از نظر جرم شناسی و مسائل کیفری، پزشکان و زیست شناسان از نظر عوامل مؤثر زیستی و جامعه شناسان نیز از دید آسیب شناسی اجتماعی این پدیده را بررسی می‌کـنـند. افزایش مصادیق بزهکاری در جوانان از معضلات به نسبت پیچیده ای است که در جامعه فعلی ایران و به مراتب دردناک تر از گذشته خـــود را نشان داده اســت و پیامدهای ناگوار آن قبل از هرچیزی گروه همسالان یک فرد بزهکار را تحت تأثیر قرار می‌دهد.( اطهری۱۳۸۹، ۲۸). همه دانشمندان علوم اجتماعی ، خواه جامعه شناسان یا روانشناسان ، بیش از هر عاملی بر آگاهی بخشی خانواده و تاثیر بی بدیل آن تاکید دارند . اگر چه از تاثیر مدرسه ، گروه های همسال ، رسانه های جمعی و . غافل نیستند ،ولی نقش خانواده را موثر می دانند ؛ زیرا فرد در خانواده فرایند فرهنگ پذیری را می آموزد و شخصیت افراد بیش از همه در آغوش خانواده رشد و شکل می گیرد ؛ در حالی که دیگر عوامل، بیش تر در جامعه پذیری افراد، نقش دارند .فروید بر این باور است که شخصیت متشکل از سه نظام نهاد ،خود و فراخود است و فراخود معرف بازنمایی های درونی شده آن دسته از ارزش ها و اخلاقیات جامعه است که والدین به کودک آموخته اند .فراخود در واقع همان وجدان فرد است و درباره درست یا غلط بودن اعمال فرد داوری می کند .(قائمی۱۳۷۸ ،۴۵) رفتار های والدین و اعضاء خانواده در نوع بروز واکنشهای افراد نیز موثر است . این واکنش ها در زمینه پی ریزی شخصیتی فرد در دوران بلوغ سهم بسزایی دارد . نوجوانان در این سن نیاز به خود شناسی و شناخت استعداد هایشان دارند و این حضور والدینی را می خواهد که در این راه به آنان کمک کند در غیر اینصورت آنان به صورت غیر فعال در جامعه حضور می یابند .در اینجاست که مسأله چگونگی تربیت افراد مطرح می شود . پارسونز می گوید که خانواده زن و شوهری معاصر ارزشهای جامعه کل را به جوان منتقل می کند . به ویژه ارزشهای رشد و شکفتگی را که ویژه جامعه صنعتی و پیشرفته است . از نظر او این ارزشها به وسیله نقشهایی که والدین در خانواده و در جامعه ایفا می کنند به کودک القا می شود .(آندره ۱۳۵۴، ۸۱-۸۰). در جهان امروز، بزهکاری شهری بالاخص نوع خشونت آمیز آن تأثیر منفی در توسعه انسانی و اجتماعی و اقتصادی گذارده است . به رغم موفقیت دولت ها در مواردی نظیر بهداشت و سطح سواد، در خصوص کنترل یا کاهش بزهکاری حرکت ها همچنان کند بوده است . (رجبی پور۱۳۸۲، ۱۵). ۱-۳ ) اهمیت و ضرورت انجام تحقیق امروز مسئله بزهکاری نوجوانان و جوانان بصورت یکی از حادترین مسائل اجتماعی جوامع مختلف در آمده است. پیدایش جوامع و ارتکاب جرم در آغاز با یکدیگر همراه بود‌ه‌اند، زیرا از روزی که افراد دور هم جمع شده و تشکیل جامعه داده‌اند جرم نیز با آنان همراه شده و گسترش یافته است. رسوخ بزهکاری در میان نوجوانان و جوانان که سازندگان اجتماع فردا هستند و ریشه دار شدن آن موجب بیم و نگرانی بیشتری شده است. بزهکاری اصولاً از مجموعه‌ای از جرائمی به وجود می‌آید که در یک زمان و مکان معین به وقوع می پیوندد و به همین جهت زمانی که مورد بررسی قرار می گیرند، در حقیقت کلیه پدیده های اقتصادی، فرهنگی، بهداشتی، سیاسی، مذهبی، خانوادگی و یک جامعه عمیقاً مورد مطالعه واقع می شوند. علت بروز بزهکاری معمولاً علت واحدی نیست، بلکه همیشه چندین علت دست به دست یکدیگر داده و باعث بروز بزه در افراد می شوند. علل مهمی که می‌توان نسبت به سایر عوامل اساسی‌تر تشخیص داد، شامل عوامل اجتماعی، اقتصادی، روابط والدین و نوجوان می شود. با توجه به اهمیت موضوع متاسفانه تاکنون تحقیقات مفصل وجامعی در این زمینه انجام نشده است. از حدود نیم قرن پیش، یعنی اوایل قرن ۲۰، رشد آمار ارتکاب جرم و جنایت توسط نوجوانان و جوانان در کشورهای بزرگ صنعتی توجه کارشناسان امور اجتماعی را به معضل جهانی بزهکاری نوجوانان و جوانان معطوف کرد.از آن زمان در اغلب کشورهای جهان، بسیاری از محققان، روانپزشکان، جامعه شناسان، جرم شناسان و متخصصان تعلیم وتربیت به منظور یافتن راه حلی برای جلوگیری یا حداقل کاهش بروز جرایم در میان قشرهای اجتماعی، تلاش می نمایند. جرم شناسان می گویند: هر عاملی که مانع رشد سالم نوجوان از نظر جسمانی و عاطفی شود، ممکن است سبب ایجاد یک طرح و الگوی اختلالهای عاطفی نیز بشود که همان ریشه رفتارهای ضد اجتماعی یا مجرمانه است. «بزهکاری نوجوانان» دربرگیرنده هر عمل مجرمانه ای است که از طرف یک نوجوان علیه اشخاص واموال انجام می شود. بعضی از صاحبنظران عقیده دارند، چون کودکان و نوجوانان که حس تقلید بسیار قوی دارند، با مشاهده فیلمهای مختلف سینمایی و تلویزیونی که اغلب با چاشنی جنایت و خشونت همراه است، به تقلید از قهرمانان این گونه فیلمها، رفتارها و اعمال ضد اجتماعی و یا جامعه ستیزانه مرتکب می شوند، گسترش روزافزون اعمال ضد اجتماعی و ناهنجاریهای رفتاری ناشی از توسعه و پیشرفت وسایل ارتباط جمعی، بخصوص سینما و تلویزیون و اخیراً نیز ماهواره است. (قائم مقام ۱۳۵۵، ۴۰۵).
